Giới thiệu

Hãy tưởng tượng bạn phát hiện một ban nhạc chưa có hợp đồng nhưng có tiềm năng nổi tiếng lớn.

Thay vì chủ động liên hệ với các hãng thu âm, nếu bạn có thể tự đặt cược vào họ thì sao?

Bài viết này giới thiệu về thị trường cơ hội: mô hình thị trường dự đoán riêng tư, nơi người phát hiện cơ hội sẽ nhận thưởng từ những người sẵn sàng hành động dựa trên thông tin đó.

Các hãng thu âm, phòng nghiên cứu và quỹ đầu tư mạo hiểm đều muốn tìm ra nhân tố mới trước đối thủ. Tuy nhiên, người đầu tiên phát hiện cơ hội thường không có liên hệ với các tổ chức này. Trên thực tế, chưa có cơ chế kết nối minh bạch và thuận tiện để các bên này tìm thấy nhau và giao dịch trực tiếp.

Thị trường dự đoán khai thác cơ chế “cùng chịu rủi ro” để chắt lọc tín hiệu từ nhiều người tham gia. Nhưng để một người thắng 1 triệu USD khi đặt cược XYZ sẽ trở thành hiện tượng, thì phải có người khác đặt 1 triệu USD vào phương án XYZ sẽ không thành công. Hầu hết mọi người không muốn đặt cược đối nghịch với hàng nghìn cơ hội mà họ chưa từng nghe qua.

Đối tác tiềm năng cho mô hình thị trường này chính là những đơn vị có quyền ra quyết định: hãng thu âm, nhà tuyển dụng, quỹ đầu tư, v.v. Tuy nhiên, nếu họ bổ sung thanh khoản cho thị trường dự đoán công khai, đồng nghĩa với việc họ tài trợ cho nguồn thông tin mà đối thủ cũng có thể tận dụng dễ dàng.

Thị trường cơ hội xử lý bài toán này bằng cách giữ bí mật giá thị trường, chỉ công khai cho nhà tài trợ.

Một hãng thu âm có thể cung cấp 25.000 USD thanh khoản cho hợp đồng “Chúng tôi sẽ ký hợp đồng với nghệ sĩ XYZ trong năm 2025”, tạo ra khoản vốn dễ mất cho các trinh sát thắng nếu họ phát hiện sớm. Khi hãng thu âm phát hiện giá tăng, đó là tín hiệu sớm để điều tra thêm về nghệ sĩ. Giá cả và vị thế chỉ được công khai sau khi kết thúc “khoảng cơ hội” kéo dài, ví dụ, hai tuần. Đây giống như một chương trình trinh sát phi tập trung, nơi bất kỳ ai trên thế giới cũng có thể tham gia đặt cược thực sự.

Thực tế có nhiều thách thức: nhà giao dịch hoạt động mà không thể biết giá hoặc vị thế trong suốt một khoảng thời gian; nguy cơ tự lợi là rất rõ. Tuy nhiên, chúng tôi tin rằng đây là hướng rất đáng để khám phá và không gian thiết kế còn rộng mở.

Trực giác

Động lực

Hãy tưởng tượng một người yêu âm nhạc phát hiện nghệ sĩ chưa ký hợp đồng, có tiềm năng trở thành ngôi sao. Người đó nắm thông tin giá trị nhưng không thuộc hãng thu âm nào. Trong khi các hãng có năng lực ký hợp đồng lại không biết tới sự tồn tại của nghệ sĩ này. Một nhà nghiên cứu nhận ra bài báo ít ai biết có đột phá quan trọng với lĩnh vực xe tự lái. Họ thiếu nguồn lực để thương mại hóa, còn doanh nghiệp đầu tư hàng tỷ vào R&D lại bỏ lỡ phát kiến đó.

Kịch bản này lặp lại ở nhiều lĩnh vực: chủ tiệm phát hiện xu hướng trước các thương hiệu lớn, nhà cung ứng địa phương nhận biết doanh nghiệp tiềm năng trước giới đầu tư, người hâm mộ phát hiện tài năng thể thao trước khi nó được công nhận rộng rãi.

Trong mọi trường hợp, người có chuyên môn thực tế ở nơi diễn ra sự kiện sôi động nắm giữ thông tin giá trị đối với những người ở xa có nguồn lực hành động. Nhưng không có cơ chế kết nối hai bên. Người có thông tin không thể kiếm tiền từ hiểu biết của mình, còn người có nguồn lực lại bỏ lỡ cơ hội.

Bài viết này tập trung vào những cơ hội đòi hỏi phải có nguồn lực lớn cả để đánh giá lẫn hành động, mang tính cạnh tranh và giới hạn thời gian—việc biết trước các cơ hội này so với đối thủ sẽ đem lại lợi thế đáng kể.

Cơ chế hiện tại

Chương trình trinh sát là một giải pháp cho tình huống trên. Chương trình này trao cho các cá nhân có chuyên môn sâu một phần quyền lợi nhỏ đối với cơ hội họ phát hiện. Tuy nhiên, các chương trình này bị hạn chế bởi yêu cầu lòng tin và chi phí thẩm định. Tổ chức không thể mở rộng vượt quá năng lực kiểm tra của mình đối với cả trinh sát lẫn các khuyến nghị.

Thị trường dự đoán là công cụ hiệu quả để tổng hợp thông tin từ nhiều người phân tán. Tuy nhiên lại phát sinh vấn đề động lực: để một người thu lợi lớn khi đặt cược nghệ sĩ sẽ thành công, thì người khác phải mất một khoản tương ứng. Nhà tạo lập thị trường sẽ không đặt số tiền lớn chống lại thành công của nghệ sĩ mà họ chưa từng biết. Ngay cả khi các tổ chức chủ động tài trợ thanh khoản để khai thác thông tin, các thị trường dự đoán hiện nay đa số cung cấp thông tin dưới dạng hàng hóa công. Đối thủ có thể tận dụng cùng tín hiệu mà không cần trả phí, làm mất đi lợi thế cạnh tranh. Đây là lỗ hổng cốt lõi mà thị trường cơ hội hướng tới xử lý.

Cơ chế vận hành

Ví dụ minh họa

Mô hình này dễ hiểu nhất qua ví dụ cụ thể. Giả sử một hãng thu âm muốn ứng dụng thị trường cơ hội để xây dựng chương trình trinh sát phi tập trung.

Họ mở loạt thị trường dự đoán riêng tư với câu hỏi “Chúng tôi sẽ ký hợp đồng với nghệ sĩ X trong năm 2025?” dành cho mọi nghệ sĩ X. Bất cứ ai cũng có thể tạo mới thị trường cho nghệ sĩ chưa được liệt kê và bổ sung vào danh sách này.

Các thị trường này là riêng tư, chỉ có nhà tài trợ biết giá tại mọi thời điểm. Chúng tôi sẽ bàn thêm về những thách thức liên quan dưới đây.

Hãng thu âm đóng vai trò nhà tạo lập thị trường, ví dụ cung cấp tối đa 25.000 USD thanh khoản cho mỗi thị trường. Họ có thể cam kết cấp khoản thanh khoản này, hoặc chứng minh bằng cách vận hành AMM trong môi trường TEE. Đây là khoản vốn dễ mất mà các trinh sát có thể thắng nếu họ phát hiện sớm. Khi trinh sát ngày càng tin vào một cơ hội, họ mua thêm phiếu dự đoán, khiến giá thị trường tăng lên. Khi giá của một cơ hội tăng, hãng thu âm tài trợ sẽ chú ý và điều tra, có thể dẫn tới ký hợp đồng. Nếu cuối cùng nghệ sĩ được ký hợp đồng, phiếu dự đoán sẽ được thanh toán, hãng thu âm đã chi trả khoản thưởng trinh sát phi tập trung tối đa 25.000 USD.

Quyền riêng tư

Để thị trường cơ hội vận hành, chỉ nhà tài trợ mới được xem giá hiện tại. Nếu nhà giao dịch thấy lệnh khớp ngay, họ sẽ dễ dàng suy đoán giá thị trường thông qua giao dịch.

Tuy nhiên, nhà giao dịch vẫn cần biết vị thế của mình vào thời điểm nhất định. Giải pháp là “khoảng cơ hội”—ví dụ hai tuần—sau đó nhà giao dịch biết lệnh có được khớp hay không. Điều này giúp nhà tài trợ có thời gian đánh giá các cơ hội tiềm năng trước khi thông tin công khai ra ngoài.

Sau khi kết thúc khoảng này, có nhiều phương án thiết kế: công khai toàn bộ giá và vị thế, chỉ tiết lộ vị thế cho từng nhà giao dịch, có quy định riêng cho các lệnh lớn nhỏ, v.v. Hệ thống tinh vi hơn có thể cho phép đặt lệnh giới hạn bán/đóng hoặc mua/đóng trước khi vị thế được công khai, thậm chí thiết kế agent giao dịch hoạt động mà không cần tiết lộ vị thế hiện tại.

Chi tiết thiết kế thị trường

Cung cấp thanh khoản

Thị trường có thể dùng AMM hoặc sổ lệnh. Trong mọi trường hợp, thanh khoản sẽ tập trung quanh các mức nhất định. Ví dụ, nhà tài trợ cung cấp thanh khoản từ mức xác suất 1%—dưới mức này thì thông tin không hữu ích—và ngừng cấp khi vượt qua 30%—nơi tín hiệu thị trường bổ sung không còn cần thiết.

Thị trường không giới hạn và First N

Với đa số loại cơ hội (như ký hợp đồng nghệ sĩ), số lượng mà nhà tài trợ có thể thực hiện trong một thời gian nhất định là hữu hạn. Do đó, nếu nhà giao dịch tin tưởng hãng sẽ chi trả, họ có thể cam kết chi trả cho số lượng thị trường “Chúng tôi sẽ ký hợp đồng với nghệ sĩ X năm 2025?” không giới hạn, đồng thời đảm bảo tổng thanh khoản trên tất cả thị trường không vượt quá khả năng chi trả nếu ký hợp đồng số lượng lớn nghệ sĩ. Đối với mô hình phi tập trung hơn, thị trường có thể thế chấp hoàn toàn bằng cấu trúc “First N”. Ví dụ, thị trường với câu hỏi “XYZ có nằm trong 10 nghệ sĩ đầu tiên chúng tôi ký hợp đồng năm 2025?” sẽ cần thế chấp mỗi thị trường gấp 10 lần thanh khoản tối đa, vì chỉ 10 thị trường có thể thanh toán.

Giới hạn hành vi trục lợi

Nhà tài trợ vừa nắm thông tin đặc biệt về trạng thái thị trường, vừa am hiểu quy trình nội bộ, dẫn tới nguy cơ trục lợi như cố tình “gợi ý” sẽ tận dụng cơ hội X để bán mạnh vào thị trường đó.

Giải quyết bài toán này qua cơ chế thiết kế là rất khó, cần dựa vào sự tín nhiệm và uy tín. Cuối cùng, người tham gia chỉ lựa chọn thị trường do nhà tài trợ chứng minh được sự công bằng qua thời gian. Một số nguyên tắc nhà tài trợ nên tuân thủ gồm: - Cam kết không bán chủ động vào thị trường của mình (việc mua hoặc rút thanh khoản bán có thể chấp nhận sau khi quyết định ký hợp đồng hoặc điều tra cơ hội) - Cam kết dùng mọi khoản lợi nhuận từ giao dịch thị trường cơ hội để hoàn tiền cho nhà giao dịch hoặc bổ sung thanh khoản cho thị trường tương lai. Vận hành thị trường cơ hội trong môi trường TEE và công khai toàn bộ giao dịch sau khi thị trường kết thúc giúp tăng minh bạch và giảm rủi ro lạm dụng.

Kết luận

Chúng tôi rất kỳ vọng vào sự phát triển của thị trường cơ hội trong thời gian tới. Nếu bạn quan tâm đến việc nghiên cứu mô hình này hoặc các ý tưởng tài chính thông tin khác, hãy liên hệ với chúng tôi.

Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm:

1. Bài này được đăng lại từ [Paradigm]. Toàn bộ bản quyền thuộc về tác giả gốc [Dave WhiteMatt Liston]. Nếu có ý kiến về việc đăng lại, vui lòng liên hệ đội ngũ Gate Learn, chúng tôi sẽ xử lý ngay.
2. Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Quan điểm và nhận định trong bài viết này là của tác giả, không phải lời khuyên đầu tư.
3. Bản dịch bài viết sang các ngôn ngữ khác được đội ngũ Gate Learn thực hiện. Trừ khi được phép, nghiêm cấm sao chép, phát hành hoặc đạo văn bản dịch.